Β΄ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

ΘΕΜΑ: “Ανθρώπινος πόνος και υπαρξιακός προβληματισμός”

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ: Σύλλογος Μεταπτυχιακών Φοιτητών & Υποψηφίων Διδακτόρων Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ “Απόστολος Ιάσων ο Θεσσαλονικεύς”

ΤΟΠΟΣ: Λαγκαδάς Θεσσαλονίκης 30 Ιουνίου - 3 Ιουλίου 2011

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ:

ΠΕΜΠΤΗ 30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2011

Διεθνής Ακαδημία Θεολογικών και Φιλοσοφικών Σπουδών “Οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος”.

19:00-19:30 Προσέλευση Συνέδρων

19:30-20:00 Έναρξη - Χαιρετισμοί

Εναρκτήρια Εισήγηση

“τίς ἀσθενεῖ, καὶ οὐκ ἀσθενῶ;”

Η μετοχή και βίωση του ανθρώπινου πόνου στη διάσταση της προσωπικής κοινωνίας. Μητροπολίτης Λαγκαδά, Λητής και Ρεντίνης κ.κ. Ιωάννης

20:30-21:00 Παρουσίαση Συλλογικού Τόμου: “Θεός - Κτίση - Άνθρωπος” Ιωάννης Κουκίδης (Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ).

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Πνευματικό Κέντρο “Αγία Κυράννα”.

Α΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Μιλτιάδης Κωνσταντίνου (Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

10:00-10:20 Ασθένεια και αμαρτία στο Κατά Μάρκον. Το παράδειγμα του παραλυτικού της Καπερναούμ. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη (Λέκτωρ Τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας ΑΠΘ)

10:20-10:40 Μορφές πόνου στην Καινή Διαθήκη. Άννα Τιρικανίδου (Δρ. Θεολογίας)

10:40-11:00 Αναφορές στο πρόβλημα της θεοδικίας στην Παλαιά Διαθήκη. Βαΐα Μπαρμπούτη (Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

11:00-11:30 Συζήτηση

11:30-12:00 Διάλειμμα

Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Ιωάννης Κουρεμπελές (Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

12:00-12:20 Κοινωνικές επιπτώσεις των σεισμών. Βασίλειος Καρακώστας (Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας ΑΠΘ)

12:20 - 12:40 Ο ανθρώπινος πόνος. Ιωάννης Γαλάνης (Επίκ. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ)

12:40 - 13:00 Ο πόνος του άλλου στα ΜΜΕ. Παύλος Νεράντζης (Διευθυντής Ραδιοφωνίας ΕΡΤ3 / Πολεμικός Ανταποκριτής)

13:00 - 13:30 Συζήτηση

Γ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Ανέστης Κεσελόπουλος (Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

17:00-17:20 Παλαιές και νέες αλγηδόνες. Διεπιστημονική προσέγγιση του ανθρώπινου πόνου. Λάμπρος Σιάσος (Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

17:20-17:40 Ο πόνος του θανάτου και η αντιμετώπισή του στην προχριστιανική γραμματεία. Άννα Κόλτσιου - Νικήτα (Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

17:40-18:00 Η ἀποκατάσταση εἰς τὸ ἀρχαῖον ὡς ἐγκατάσταση εἰς τὸ ἀγαθόν. Χρήστος Ησαΐας  (Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

18:00-18:30 Συζήτηση

18:30-19:00 Διάλλειμμα

Δ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Λάμπρος Σιάσος (Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

19:00-19:20 Ουτοπία αντί θεοδικία: Ο κόσμος που χάνεται άδικα ο Θεός. Ιωάννης Κουρεμπελές (Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

19:20 - 19:40 Το ζήτημα της θεοδικίας και του ανθρώπινου πόνου στη δυτική θεολογία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στέφανος Αθανασίου (Διπλωματούχος Μεταπτυχιακός Συστηματικής Θεολογίας-Δογματικής, Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

19:40 - 20:00 Η πτώχευση του “ανυπερήφανου Θεού”, ο πόνος των πτωχών και η ανθρώπινη ασθένεια. Ζήσης Σίσκος (Διπλωματούχος Μεταπτυχιακός Συστηματικής Θεολογίας-Δογματικής, Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

20:00 - 20:30 Συζήτηση

ΣΑΒΒΑΤΟ 2 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Πνευματικό Κέντρο “Αγία Κυράννα”.

Ε΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Χαράλαμπος Ατματζίδης (Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

10:00-10:20 Θεοδικία στον Πλούταρχο: από το Περὶ τῶν ὑπὸ τοῦ θείου βραδέως τιμωρουμένων στους Παραλλήλους Βίους. Ευάγγελος Αλεξίου (Επίκ. Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ)

10:20-10:40 Νεωτερικές προτάσεις αντιμετώπισης του κακού με βάση την αυγουστίνια παράδοση. Δημήτριος Αβδελάς (Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

10:40-11:30 Συζήτηση

11:30-12:00 Διάλλειμμα

ΣΤ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Μιλτιάδης Βάντσος (Επίκ. Καθηγητής Τμήματος Ποιμαντικής & Κοινωνικής Θεολογίας ΑΠΘ)

12:00-12:20 Νευρολογική - Ψυχιατρική θεώρηση του ανθρώπινου πόνου. Σταύρος Μπαλογιάννης (Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ)

12:20 - 12:40 Παρηγορητική φροντίδα. Πέτρος Γεωργόπουλος  (Ιατρός / Μεταπτυχιακός Φοιτητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας)

12:40 - 13:30 Συζήτηση

Ζ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Άννα Κόλτσιου - Νικήτα (Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

17:00-17:20 Ο επαναπροσδιορισμός του νοήματος της ζωής μέσα από την εμπειρία του καρκίνου του μαστού. Ιφιγένεια Κουτρή (Κλινική Ψυχολόγος / Υπ. Διδάκτωρ Τμήματος Ψυχολογίας ΑΠΘ)

17:20-17:40 Η χρηματική ικανοποίηση λόγω πρόκλησης πόνου, σύμφωνα με το ελληνικό αστικό δίκαιο. Αντωνία Παρσανίκα (Δικηγόρος / Διπλωματούχος Μεταπτυχιακή Αστικού, Αστικού Δικονομικού και Εργατικού Δικαίου Τμήματος Νομικής ΑΠΘ)

17:40-18:00 Συζήτηση

18:00-18:20 Διάλλειμμα

Η΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Πρόεδρος: Ιωάννης Κουρεμπελές (Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

18:20-18:40 Το πρόβλημα της θεοδικίας στην ισλαμική σκέψη. Κωνσταντίνος Γιάννης (Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

18:40 - 19:00 Δυτικά εικονογραφικά και τεχνοτροπικά στοιχεία σε παραστάσεις μαρτυρίων του 16ου αιώνα. Γλυκερία Χατζούλη (Επίκ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ)

19:00 - 19:20 Συζήτηση

19:20 - 19:30 Πόρισμα Συνεδρίου

19:30 - 20:00 Λήξη Συνεδρίου - Χορήγηση Βεβαιώσεων

ΚΥΡΙΑΚΗ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ 2011

Εκκλησιασμός

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

Αθανασίου Στέφανος

Πρόεδρος

Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών & Υποψηφίων Διδακτορων Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

“Απόστολος Ιάσων ο Θεσσαλονικεύς”

Σίσκος Ζήσης

Γενικός Γραμματέας

Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών & Υποψήφίων Διδακτόρων Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

“Απόστολος Ιάσων ο Θεσσαλονικεύς”

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

Σταύρος Μπαλογιάννης

Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ

Λάμπρος Σιάσος

Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

Ιωάννης Κουρεμπελές

Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

Άννα Κόλτσιου-Νικήτα

Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

Χρήστος Αραμπατζής

Αναπλ. Καθηγητής Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

Γλυκερία Χατζούλη

Επίκ. Καθηγήτρια Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ

ΠΟΡΙΣΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ:

1.  Ο προβληματισμός για την θεοδικία είναι υπαρκτός από την αρχαία εποχή. Η προσπάθεια του λαού του Ισραήλ να βρει μια λογική ερμηνεία, τον οδήγησε στο να επιμερίσει και μελετήσει την σημασία της θεοδικίας, θέτοντας σαν βάση το γεγονός ότι ο Θεός είναι πάντα δίκαιος.

2.  Με βάση το παράδειγμα του παραλυτικού της Καπερναούμ, εστιάζεται η προσοχή στην σχέση μεταξύ ασθένειας και αμαρτίας στην Καινή Διαθήκη. Προϋπόθεση των θαυμάτων είναι η πίστη, που είναι εμφανής ειδικότερα στα συνοπτικά ευαγγέλια.

3.  Οι μορφές πόνου στην Καινή Διαθήκη είναι ο σωματικός και ψυχικός, καθώς επίσης και ο πόνος ο οποίος προκαλείται από τις φυσικές καταστροφές. Ο πιστός στην Καινή Διαθήκη αντιμετωπίζει τον πόνο ως ευλογία κατά τον Απόστολο Παύλο, γιατί καλείται να μιμηθεί τον Χριστό.

4.  Οι σεισμοί ως συνέπεια της συνεχούς μετακίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών και διαμόρφωσης της γης, υπό μορφή αυτοσυντήρησης, γίνεται η αιτία της γέννησης του κοινωνικού πόνου με την απώλεια πολλών ανθρώπων, που διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή με βάση την ποιότητα των υποδομών.

5.  Παρατηρήθηκε η απαράδεκτη εμπορευματοποίηση του ανθρώπινου πόνου δίκην της τηλεθέασης σε υποκριτικό μάλιστα επίπεδο. Όταν ο ανθρώπινος πόνος γίνεται εργαλείο στα χέρια των προπαγανδιστών και των δύο πλευρών μιας πολεμικής σύρραξης, με σκοπό να αποσπάσουν την κοινωνική συναίνεση. Παραβλέπεται το γεγονός ότι, ο ανθρώπινος  πόνος δεν έχει χρώμα, σύνορα ή θρησκεία, όμως η παραπληροφόρηση μέσω της προσβολής εικόνων ή ρεπορτάζ  προκαλεί σύγχυση και παθητικοποίηση. Όμως η προβολή εικόνων ανθρώπινου πόνου δύναται να ευαισθητοποιήσει την διεθνή κοινή γνώμη και να επηρεάσει τις αποφάσεις των ισχυρών χωρών για την διακοπή στρατιωτικών επεμβάσεων.

6.  Ο πόνος ως πεδίο πνευματικής ανατάσεως εντοπίζεται στα φιλοκαλικά κείμενα, με κύριο άξονα αντιμετώπισης του πόνου το ασκητικό ήθος.

7.  Το απολυτρωτικό θεολογούμενο της εγκαταστάσεως στο αρχαίο κάλλος της δημιουργίας είναι η πραγματικότητα εκείνη η οποία προκύπτει μέσα από τις εσχατολογικές θέσεις των, Ωριγένη, Γρηγορίου Νύσσης και Μαξίμου Ομολογητού. Το σκάνδαλο της εμφανίσεως του κακού και των διαβρωτικών δυνάμεων της φθοράς και του θανάτου δεν αποτελούν αιώνιες καταστάσεις που αντιτίθενται στο αγαθοποιό θείο θέλημα.

8.  Η σύγχρονη τάση δυτικών θεολόγων να θεωρούν σε αντίθεση το Θεό από τη δημιουργία, αφήνει να διαφανεί το μεγάλο έλλειμμα της χριστολογικής θεολογίας στο σύγχρονο θεολογικό προβληματισμό. Η ορθόδοξη θεολογία μπορεί να συμβάλει στον κριτικό διάλογο προκρίνοντας γόνιμα της χριστολογικής της παράδοση.

9.  Το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως αρχή αλλαγής στο θεολογικό προβληματισμό περί του κακού και της θεοδικίας, οδήγησε στα δύο κυριότερα θεολογικά ρεύματα. Αυτό της αδυναμίας του Θεού να παρέμβει στην ιστορία της ανθρωπότητας, και αυτό που έβλεπε τον πόνο ως ανεξήγητο φαινόμενο οπότε και σιωπά, ενώ αποτελεί διαλογικό χώρο συνάντησης με την ορθόδοξη πατερική παράδοση.

10.                Η θεώρηση της κοινωνικής ανισότητας και του πόνου των πτωχών σε μια χριστολογική προοπτική στην πατερική παράδοση δεικνύει την συγκαταβατική και συνάμα κενωτική στάση του πιστού έναντι του πάσχοντα ανθρώπου. Απέναντι σε κάθε μορφή ασθένειας και πόνου, η μίμηση Χριστού σημαίνει την πρόκληση ο πιστός να φέρει τον σταυρό και το πάθος σε μια αναστάσιμη προοπτική. Αν στην θεωρία του Σταυρού σημαίνεται η νίκη του ανθρώπινου πόνου, στην Ανάσταση σημαίνεται ο εγκαινισμός στην καινότητα. Συνεπώς η υπέρβαση του ανθρώπινου πόνου και της θλίψης εντοπίζεται στην προσωπική κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό, στο πρόσωπο του “ανυπερήφανου” σαρκωμένου Λόγου.

11.   Στο Περί των υπό του θείου βραδέως τιμωρουμένων του Πλούταρχο κυριαρχούν οι πεποιθήσεις ενός πιστού λόγιου, ο οποίος βρίσκεται στην ορθή ευσέβεια, ανάμεσα στην αθεΐα και τη δεισιδαιμονία, και ο οποίος υπερασπίζεται το θείο και τη θεοδικία, ως ἰατρεία ψυχῆς. Στους Παράλληλους Βίους ο Πλούταρχος δεν βλέπει σε κάθε ενέργεια την ανάγκη να υπερασπιστεί τη θεία πρόνοια, προσαρμόζεται πολύ περισσότερο στη ρεαλιστική πραγματικότητα. Έτσι όπως στο Περί των υπό του θείου βραδέως τιμωρουμένων μιλάει γα την πραότητα και την υπομονετική καρτερία του θείου, το οποίο δεν καταλαμβάνει τη δεισιδαίμονα θέση ενός εκδικητικού τιμωρού, έτσι και στους Παράλληλους Βίους υιοθετεί ο ίδιος αυτή τη στάση, αποδέχεται και προβληματίζεται για τις ανθρώπινες αδυναμίες και παρατηρεί με ρεαλισμό τις πολυποίκιλες καταστάσεις της ζωής αλλά και τους εξωανθρώπινους παράγοντες με τους οποίους σχετίζονται.

12.  Η αποειδωλοποίηση του κακού και η αποδοχή του ως φυσικό και γήινο γεγονός συμβάλει όχι στη δραπέτευση από έναν κόσμο κακότητας, αλλά στη δημιουργική συμμετοχή του ανθρώπου με σκοπό την τελείωση και καλλιέπεια.

13.  Το άλγος αποτελεί ευεργετικό παράγοντα για την ψυχοσωματική υπόσταση του ανθρώπου. Υπό την σωματική έννοια αποτελεί προασπιστικό μηχανισμό ο οποίος δια μέσου ευρείας σειράς νευροδιαβιβαστικών ουσιών και νευρωνικών δικτύων καθιστά ενήμερο τον εγκέφαλο για όλες τις εξωγενείς βλαπτικές επιδράσεις. Υπό την ψυχική έννοια συμβάλλει στη συνεχή εσωτερική αναβάθμιση και τελείωση του ατόμου.

14. Η παρηγορητική φροντίδα ως επιστημονικός τομέας της ιατρικής διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 20 αιώνα. Αποτελεί την ενεργή συνολική φροντίδα των ασθενών, των οποίων η νόσος δεν ανταποκρίνεται σε θεραπευτικές παρεμβάσεις. Ο έλεγχος του πόνου και των υπολοίπων συμπτωμάτων, όπως ψυχολογικών, κοινωνικών και πνευματικών προβλημάτων είναι απαράμιλλης σημασίας. Ο κανόνας της ανακουφιστικής φροντίδας είναι η επίτευξη καλύτερης ποιότητας ζωής για τους ασθενείς και την οικογένειά τους.

15.  Στο χώρο του αστικού δικαίου εντοπίζονται δύο περιπτώσεις χρηματικής ικανοποίησης του πόνου ως μη περιουσιακής ζημίας, αυτή της τέλεσης αδικοπραξίας και της προσβολής προσωπικότητας.

16. Συχνά η σοβαρή ή χρόνια ασθένεια δύναται να μετατραπεί από απειλή σε αφορμή για τον επαναπροσδιορισμό του νοήματος της ζωής, όπως η εμπειρία της νόσου του καρκίνου.

17.  Στην προχριστιανική λογοτεχνία χαρακτηριστική είναι η παρουσία της παραμυθητικής ή παρηγορητικής λογοτεχνίας, στην οποία έχουν διαμορφωθεί μια σειρά από τόπους, με τους οποίους επιχειρείται να μειωθεί η οδύνη του πένθους και να μετριαστεί ο πόνος του θανάτου. Τα επιχειρήματα της λογοτεχνίας συχνά προέρχονται από τον χώρο της φιλοσοφίας και εστιάζονται στο θέμα της αθανασίας της ψυχής και της τύχης της μετά θάνατον.

18. Οι ζωγράφοι του 16ου αιώνα επηρεάζονται αισθητά και από την δυτική τέχνη, η οποία εντοπίζεται ιδιαίτερα σε δυτικά εικονογραφικά δάνεια. Η τέχνη των καλλιτεχνών του 16ου  αιώνα παρά τις δυτικές επιδράσεις δεν αλλοίωσε την ορθόδοξη ζωγραφική, όπως εξάλλου και οι υπόλοιποι ζωγράφοι της εποχής, παραμένοντας πιστοί στην ορθόδοξη παράδοση. Από την θεματική ενότητα των μαρτυρίων των αγίων αντλούμε παραμυθία για τα δεινά και νουθεσία για έντιμο βίο.

19. Η ανάπτυξη του περί θεοδικίας προβλήματος στην ισλαμική σκέψη επαναπροσδιορίζεται κατά τον 8 έως τον 10 αιώνα με την κίνηση των φιλελεύθερων διανοουμένων Μουταζιλιτών, οι οποίοι επηρεαζόμενοι από την χριστιανική θεολογία και την αρχαία ελληνική σκέψη προσπαθούν πρώτον να περιφρουρήσουν τη μουσουλμανική θρησκεία από τον παχυλό ανθρωπομορφισμό της ισλαμικής ορθοδοξίας και δεύτερον με την έννοια της ενδιάμεσης κατάστασης που ανέπτυξαν στα πλαίσια περί θεοδικίας να πετύχουν το συμβιβασμό μεταξύ των θρησκευτικοπολιτικών ομάδων του Ισλάμ.